Σαν Σήμερα: 14 Δεκεμβρίου (1995: Συμφωνία για τερματισμό πολέμου Γιουγκοσλαβίας)

Η Συμφωνία η οποία επετεύχθη με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ στο Ντέιτον του Οχάιο στις 21 Νοεμβρίου 1995 και η οποία υπεγράφη επίσημα στις 14 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, έθετε τέρμα στην αιματηρότερη διαμάχη στην Ευρώπη από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και αποκατέστησε την ειρήνη στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.  

Μετά την απόσχιση της Σλοβενίας και της Κροατίας από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (ΟΔΓ) το 1990 και 1991 αντίστοιχα, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη (Β-Ε) διεξήγαγε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της στις 29 Φεβρουαρίου και την 1 Μαρτίου του 1992. Οι μουσουλμάνοι και οι κροάτες της Βοσνίας, που ήταν αυτοί που κυρίως συμμετείχαν στο δημοψήφισμα, υποστήριζαν την απόσχιση της δημοκρατίας από την ομοσπονδία, ενώ η πλειονότητα των σέρβων της Βοσνίας μποϋκοτάρισαν το δημοψήφισμα. Στις 5 Απριλίου του 1992, το εθνικό κοινοβούλιο διακήρυξη την ανεξαρτησία της Β-Ε από την ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Η διαμάχη που ακολούθησε ήταν από τις αιματηρότερες στην Ευρωπαϊκή ιστορία από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, θανατώνοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και εκτοπίζοντας εκατομμύρια από τον τόπο τους.

Σχεδόν τρία με τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της βίας και μετά από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαινίασαν μια νέα πρωτοβουλία το φθινόπωρο του 1995. Διαπραγματεύσεις εκτόνωσης μεταξύ των εμπόλεμων μερών, που αντιπροσωπεύονταν κατά τον καιρό εκείνο από τον σέρβο πρόεδρο, τον κροάτη πρόεδρο και το βόσνιο πρόεδρο άρχισαν στην αεροπορική βάση Πάτερσον στο Ντέιτον του Οχάιο την 1 Νοεμβρίου του 1995. Τις συνομιλίες καθοδηγούσε ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, που ήταν τον καιρό εκείνο υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ. Συμμετείχαν επίσης και αντιπρόσωποι της ΕΕ και της Ομάδας Επαφής.

Τρεις εβδομάδες μετά την έναρξη των συνομιλιών, οι πρόεδροι κατέληξαν σε συμφωνία και μονογράφησαν τη Γενική Συμφωνία-Πλαίσιο για Ειρήνη στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη στις 21 Νοεμβρίου. Το έγγραφο το οποίο ακολούθως έγινε γνωστό ως η Ειρηνευτική Συμφωνία του Ντέιτον ή οι Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Ντέιτον υπεγράφη επίσημα από τους προέδρους των τριών βαλκανικών χωρών στις 14 Δεκεμβρίου του 1995 στο Παρίσι.

Η Ειρηνευτική Συμφωνία του Ντέιτον αποτελείται από 11 παραρτήματα που καλύπτουν την στρατιωτική, πολιτική και καθημερινές πτυχές της ειρηνευτικής συμφωνίας καθώς και την σταθερότητα στην περιοχή. Η Συμφωνία δημιούργησε τη Β-Ε ως κυρίαρχο κράτος αποτελούμενο από δύο πρωτίστως αυτόνομες οντότητες – μια ομοσπονδία μουσουλμάνων και κροατών, καλούμενη Ομοσπονδία της Β-Ε και μια σχετικά μικρότερη βοσνιοσερβική μικρή πολιτεία καλούμενη Δημοκρατία της Σέρπσκα. Όρισε επίσης και τα διεθνή και ενδοκοινοτικά σύνορα της χώρας. Το σύνταγμα της Βοσνίας συμπεριλαμβάνεται στην Ειρηνευτική Συμφωνία Ντέιτον (ΕΣΝ) ως παράρτημα 4.

Οι Συμφωνίες Ντέιτον κατάφεραν να πετύχουν τον άμεσο στόχο να σταματήσει το αιματοκύλισμα στη Β-Ε και την αποκατάσταση της ειρήνης. Παράλληλα, όμως, δημιούργησαν μια από τις πλέον σύνθετες μορφές διακυβέρνησης παγκοσμίως – μια λύση που πολλοί εντός και εκτός Β-Ε θεωρούν ως αδύνατο να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Με ασθενείς κεντρικούς θεσμούς, μια διαρκή διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο οντοτήτων και εξάρτηση από τη διεθνή διακυβέρνηση, η χώρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ότι αποτελεί μια λειτουργική πολιτεία. Στις 22 Νοεμβρίου κατά την αναμνηστική επέτειο του Ντέιτον στην Ουάσιγκτον, αντιπρόσωποι από τις τρεις ομάδες που αποτελούν την Ω-Ε έδωσαν μια ιστορική δέσμευση να βαδίσουν προς τα μπρος, υποσχόμενοι να επιχειρήσουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που σκοπό θα έχουν να θέσουν τα θεμέλια μιας μελλοντικής ειρήνης και ευημερίας.

Άλλα γεγονότα που συνέβησαν σαν σήμερα…

1939: Η ΕΣΣΔ αποβάλλεται από την Κοινωνία των Εθνών.

1981: Το Ισραήλ προσαρτεί τα Υψίπεδα του Γκολάν.

2003:  Ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων ανακοινώνει τη σύλληψη του Σαντάμ Χουσείν.